Sẽ ra sao nếu AI bình chọn Quả bóng vàng?

"Đó là một ý tưởng trông có vẻ điên rồ, nhưng thú vị và có thể thay đổi hoàn toàn các cuộc bầu chọn của bóng đá thế giới", nhà báo Yuan Bi, thành viên ban tổ chức giải Cầu thủ hay nhất châu Á (The Best Footballer in Asia) chia sẻ với Zingnews. "Mọi chuyện đều cần thời gian, nhưng với sự phát triển chóng mặt của AI, mọi thứ đều có thể".

Mỗi một mùa giải Quả bóng vàng hay FIFA The Best trôi qua, những cuộc tranh cãi nảy lửa về sự xứng đáng của cá nhân luôn xuất hiện. Không chỉ trên phương diện toàn cầu, ngay cả ở Việt Nam, giải thưởng Quả bóng vàng 2022 cũng gây ra tranh cãi giữa Nguyễn Tiến Linh và Nguyễn Văn Quyết.

Các giải cá nhân cần công bằng hơn

Nhiều người thậm chí còn xem sự tranh cãi trở thành một phần tất yếu trong các giải thưởng cá nhân. Tuy nhiên, cũng không ít chuyên gia và cựu cầu thủ tin rằng những giải thưởng cá nhân làm mất đi vẻ đẹp trong bóng đá.

"Có lẽ không nên tồn tại một giải thưởng cá nhân xuyên suốt trong trò chơi đồng đội. Thay vào đó, tôi nghĩ chúng ta chỉ nên trao các giải thưởng hay nhất cho từng vị trí: thủ môn, hậu vệ, tiền vệ và tiền đạo", cựu hậu vệ tuyển Đức, Philipp Lahm, nói sau khi Lionel Messi thắng giải FIFA The Best 2022.

Năm 2015, Arsene Wenger cũng nêu quan điểm tương tự. "Tôi hoàn toàn chống lại những giải thưởng kiểu như Ballon d'Or", cựu HLV Arsenal khi đó nói. "Tôi là một người thích vẻ đẹp của tinh thần đồng đội trong bóng đá. Tôi từ chối bình chọn cho bất cứ ai (trong các giải thưởng cá nhân - PV)."

Tuy nhiên, trong thời đại mà bóng đá trở thành ngành công nghiệp không khói có trị giá tỷ USD. Những giải thưởng tôn vinh cá nhân trở thành một phần không thể thiếu. Chính vì thế, việc để các giải thưởng cá nhân trở nên công bằng hơn là điều ban tổ chức các giải đấu cần phải xem xét.

Với việc AI đang có những bước tiến mạnh mẽ và đời sống con người, ban tổ chức các giải thưởng nên thay đổi cách thức bầu chọn? Sử dụng ChatGPT hay các hình thái khác từ AI có thể mang đến sự công bằng hơn? Nếu máy móc trở thành ban giám khảo trong cuộc bầu chọn Quả bóng vàng thế giới hay FIFA The Best, những tranh cãi về sự cảm tính từ các lá phiếu sẽ biến mất.

Vấn đề cảm tính trong lá phiếu bầu chọn chính là nhược điểm lớn nhất trong các giải cá nhân. Pascal Ferre, Tổng biên tập France Football, đơn vị tổ chức Quả bóng vàng (Ballon d'Or) từng thừa nhận điều này hai năm trước. Đó là lý do trong cuộc bầu chọn năm 2022, tạp chí của nước Pháp cải tổ mạnh mẽ phương thức bầu chọn.

Kể từ năm 2021 trở về trước, 170 nhà báo từ nhiều quốc gia trên thế giới được France Football mời bầu chọn Ballon d'Or. Đến năm 2022, chỉ những nhà báo từ các nền bóng đá thuộc top 100 bảng xếp hạng ĐTQG nam của FIFA mới có thể bỏ phiếu.

Ngay cả danh sách 30 ứng viên sơ bộ được đề cử, France Football và L'Equipe cũng không còn liên quan như trước. Một đại sứ của Quả bóng vàng vào năm đó (thường là cựu cầu thủ), cùng với nhóm chuyên gia sẽ đưa ra danh sách sơ bộ.

France Football rõ ràng muốn hạn chế sự cảm tính và thiếu công bằng trong các lá phiếu bầu chọn của giải thưởng do họ sáng lập. Trong nhiều năm, những lá phiếu kỳ lạ thường xuyên xuất hiện ở các giải Ballon d'Or. Đơn cử vào năm 2021, nhà báo người Bồ Đào Nha, Joaquim Rita bầu cho N'Golo Kante. Năm 2015, đội trưởng đội tuyển Cameroon, Mbia Etoundi Stephane, chọn Yaya Toure vào vị trí đoạt Quả bóng vàng.

Việc các giám khảo bầu chọn theo sở thích cá nhân khiến sự công bằng trong các giải thưởng cá nhân mất đi. Bên cạnh đó, không nhiều giám khảo có thể bao quát hết màn trình diễn của toàn bộ ứng viên trong một năm.

Ở giải The Best, bên cạnh nhóm nhà báo, FIFA còn trao quyền bầu chọn cho người hâm mộ, HLV và thủ quân của từng đội tuyển quốc gia thành viên. Đó là lý do Karim Benzema (34 điểm) thắng giải Quả bóng vàng 2022 (giải thưởng do các nhà báo bầu chọn), nhưng vẫn bị Kylian Mbappe (44 điểm) và Messi (52 điểm) áp đảo trong giải thưởng The Best.

6 tháng bùng nổ tại Champions League và La Liga của tiền đạo người Pháp không bằng 2 tháng Mbappe và Messi thể hiện trên đất Qatar. World Cup 2022 mới kết thúc và có lẽ nhiều giám khảo của The Best bầu cho Messi và Mbappe cũng vì lẽ đó.

Thống kê ngày càng phát triển

Mọi chuyện có thể thay đổi nếu AI được áp dụng vào các cuộc bầu chọn. Bóng đá ngày càng được áp dụng nhiều khoa học công nghệ và tại sao AI không thể làm thay phần việc của con người trong các giải thưởng bầu chọn. Chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) hay nhiều khía cạnh thống kê khác trong bóng đá hiện tại trở nên quen thuộc với công chúng.

Liverpool, Arsenal hay cả MU cũng đã sử dụng các mô hình thống kê để đánh giá cầu thủ và đưa ra quyết định chiêu mộ ai, bán ngôi sao nào trên thị trường chuyển nhượng. Tại World Cup 2022, FIFA cũng đã sử dụng hệ thống Trí tuệ Bóng đá Nâng cao (Enhanced Football Intelligence - EFI) để phân tích màn trình diễn của cầu thủ tại World Cup 2022.

EFI đã giúp FIFA phân tích và đánh giá về màn trình diễn của từng ngôi sao tham dự giải đấu. Từ đó, Tiểu ban Kỹ thuật FIFA sẽ có cơ sở để trao các danh hiệu cá nhân như Quả bóng vàng, Cầu thủ trẻ hay nhất hay Thủ môn hay nhất giải.

Nhờ những phân tích từ EFI, FIFA đã quyết định trao giải Quả bóng vàng World Cup 2022 cho Messi, trong khi Enzo Fernandez thắng giải Cầu thủ trẻ hay nhất và Martinez giành danh hiệu Thủ môn hay nhất giải.

Cơn sốt ChatGPT trên toàn thế giới đầu năm nay cho thấy nếu được nạp lượng kiến thức và dữ liệu đủ, AI có thể làm thay phần việc của con người ở nhiều lĩnh vực. Bóng đá cũng không là ngoại lệ. Nếu AI tham gia vào các cuộc bầu chọn giải thưởng cá nhân, tính công bằng và chính xác có thể được cải thiện.